Cùng là trầm hương, nhưng kỳ nam rốt cuộc "đỉnh" đến mức nào?

Kỳ nam là loại trầm hương quý hiếm nhất, còn được gọi là già nam, kỳ nam, có nguồn gốc từ tiếng Phạn. Trong giới Phật giáo, kỳ nam được xem là vật tín thông ba cõi, là món đồ thiêng liêng trong việc cúng Phật và tôn kính Đức Phật.

Vào tháng 5 năm 1987, hầm địa cung Pháp Môn Tự ở Thiểm Tây, đã bị chôn vùi suốt 1.113 năm, lại một lần nữa được khai quật. Ở phía cuối hầm địa cung, người ta đã tìm thấy một bia đá ghi lại chi tiết việc vua Đường cúng dường xá lợi Phật tổ với dòng chữ “trầm hương sơn nhị mai (nặng năm cân hai lượng),” hé lộ bức màn bí ẩn về văn hóa hương trầm thời Đường. Điều này cũng cung cấp chứng cứ rõ ràng rằng trầm hương là vật thánh trong việc cúng dường Phật giáo.

Nhiều người chơi hương trầm có một sự hiểu lầm rằng trầm hương chỉ cần chìm trong nước là tốt. Thực tế, việc chìm hay không không phải là tiêu chí duy nhất để đánh giá một loại trầm hương tốt. Có những loại trầm hương không chìm trong nước nhưng hương thơm vẫn nguyên chất và đậm đà, cũng có thể coi là trầm hương tốt.

Trầm hương có tính chất cứng, trong khi kỳ nam có tính mềm. Kỳ nam nhìn giống gỗ nhưng thực ra có dạng nhựa, khi cắt lát sẽ cuộn lại, một mảnh nhỏ có thể nhai có vị cay, gây tê lưỡi, dính răng, nước bọt tràn ngập trong miệng, tan chảy ngay lập tức mà không để lại cặn. Ngược lại, trầm hương khi cắt vẫn giữ nguyên hình dạng, khi nhai không tan và để lại cặn.

Chính xác mà nói, kỳ nam là chất nhựa hình thành từ phần gốc cây dó bầu, tại vị trí cách mặt đất khoảng một mét. Vết thương trên cây sau hai năm có thể bắt đầu tiết nhựa, nhưng phải mất hàng trăm năm mới hình thành kỳ nam thực sự. Do đó, chỉ có những khu rừng sâu hoang dã mới là nơi thích hợp để kỳ nam phát triển. Vì vậy, trầm hương không đồng nghĩa với kỳ nam, và kỳ nam cũng không phải là trầm hương thông thường.

Kỳ nam được chia thành nhiều loại:

• Bạch kỳ là loại kỳ nam có lực bùng phát và sức xuyên thấu mạnh nhất, có hương thơm mát lạnh như bạc hà, ngọt như mật ong, là thần dược hàng đầu trong việc cấp cứu, điều trị và chăm sóc bệnh tim mạch. Vì tính năng y học vượt trội, nhiều người sưu tầm không nỡ đốt để thưởng hương.
• Lục kỳ có màu xanh lá nhạt với các đường dầu đen, hương thơm biến đổi phong phú, từ hương dưa, hương hoa, hương sữa đến hương mật ong, tạo nên trải nghiệm kỳ diệu, là sự lựa chọn hàng đầu để thưởng hương.
• Hoàng kỳ có màu vàng hoặc cam, độ thuần hóa thấp hơn so với bạch kỳ và lục kỳ, hương thơm nhẹ nhàng và dịu êm.
• Hồng kỳ, còn gọi là tử kỳ, có màu tím đỏ, vật liệu thường cứng, hương thơm ngọt ngào như mía hoặc nước đường, ngọt ngào và phong phú.
• Đặc biệt kỳ lạ là kỳ nam dường như có linh tính. Trong suốt 12 giờ của một ngày, kỳ nam phát ra mùi hương khác nhau theo từng giờ. Đặc biệt vào những ngày âm u, từ xa đã có thể ngửi thấy hương thơm đậm đà của kỳ nam, thấm sâu vào lòng người.

Sự kỳ diệu của trầm hương không chỉ đến từ hương thơm mà còn ở tính dược liệu của nó. Trong y học, trầm hương được cho là có tác dụng "lý khí thông khiếu." Trong những năm trước, Nhật Bản sản xuất thuốc nổi tiếng “Cứu Tâm Hoàn” có chứa kỳ nam trầm hương (hiện nay do kỳ nam quá hiếm nên đã thay thế bằng coenzyme Q10 và enzym, còn phiên bản trong nước thay thế bằng nitroglycerin hóa học). Trong Phật giáo và Đạo giáo, trầm hương từ lâu được coi là loài cây duy nhất có thể kết nối “ba cõi.” Trầm hương cũng được tôn kính trong trà đạo và thiền đạo Nhật Bản.

Trong những năm gần đây, cùng với sự phục hưng của thị trường trầm hương, việc sưu tầm kỳ nam càng trở nên nóng bỏng hơn. Mỗi khi có món kỳ nam hiếm xuất hiện trên thị trường, ngay lập tức sẽ có người mua chú ý. Có người mua thậm chí còn đặt hàng trước để có được những món kỳ nam tốt nhất!

Trong những năm gần đây, tất cả các loài thuộc họ trầm hương đã được liệt kê vào danh mục bảo vệ để bảo tồn. Do khả năng sinh sản tự nhiên thấp, sâu bệnh và việc khai thác bừa bãi, tài nguyên trầm hương đã gần như cạn kiệt. Từ năm 1987, cây dó bầu đã được liệt vào danh sách bảo vệ cấp ba thực vật quý hiếm quốc gia, và năm 1999 được phê duyệt là thực vật hoang dã cấp hai cần được bảo vệ trọng điểm.

Kỳ nam từ xưa đã có giá trị cao, câu nói “Ba kiếp tu hành mới có duyên lành, kiếp này may mắn thưởng thức kỳ nam” phản ánh sự hiếm hoi của nó. Sản lượng kỳ nam trên toàn thế giới vô cùng ít ỏi, ngay cả những người kinh doanh trầm hương chuyên nghiệp, số người thực sự sở hữu kỳ nam cũng rất ít. Vì vậy, khi mua kỳ nam, đừng tham rẻ, không nên nghe theo người khác mà vội vàng mua.

Việc nhận biết kỳ nam luôn là chủ đề gây tranh cãi trong ngành. Chúng tôi không thể tự nhận rằng quan điểm của mình là chân lý. Tuy nhiên, dựa trên kinh nghiệm sưu tầm nhiều năm, chỉ cần nắm rõ một vài tiêu chí công nhận trong ngành, không mua những sản phẩm không điển hình, bạn sẽ giảm thiểu rủi ro trong việc sưu tầm.

• Kỳ nam là hương lạnh. Trầm hương thông thường phải cần nhiệt mới tỏa hương, nhưng kỳ nam có thể tỏa hương mà không cần làm nóng. Nếu người bán nhất định phải đốt kỳ nam để bạn ngửi, bạn có thể từ chối ngay.
• Kỳ nam phải có kỳ vận. Dù khó diễn tả, nhưng so với bất kỳ loại trầm hương nào, kỳ nam có độ xuyên thấu và cảm giác mát lạnh khác biệt. Nếu mùi hương giống trầm hương thông thường, bạn có thể bỏ qua ngay.
• Kỳ vị. Trầm hương thông thường có vị đắng, trong khi kỳ nam có vị cay nồng. Nếu người bán không cho phép bạn cạo thử một phần nhỏ để nếm thử trước khi chốt giá, bạn không cần tiếp tục giao dịch.
• Độ cứng của kỳ nam. Nếu bạn chưa quen với kỳ nam, hãy bắt đầu từ bạch kỳ và lục kỳ thay vì hồng kỳ hay tử kỳ cứng. Kỳ nam chất lượng cao có độ thuần hóa rất cao, bạn có thể dùng móng tay cạo nhẹ theo thớ cảm nhận độ mềm dẻo. Nếu không có cảm giác này, đừng mua.