Làm thế nào để phân biệt “trầm hương” và “kỳ nam”

 Người xưa có câu: “Đời này kết duyên kỳ nam, ba kiếp tu thành thiện nhân quả.” Câu này là cách người xưa mô tả về kỳ nam, tuy có phần phóng đại nhưng nó đã thể hiện rõ sự quý giá và hiếm hoi của kỳ nam. Kỳ nam, còn được gọi là “chì nam,” trong thời cổ đại còn có tên gọi là “gia nam” hay “gia la” (trong bài viết này sẽ gọi chung là “kỳ nam”).

Kỳ nam và trầm hương có cùng nguồn gốc, đều thuộc họ trầm hương (họ Dó), nhưng trong quá trình hình thành, kỳ nam được lão hóa hoàn thiện hơn, với lượng dầu phong phú hơn, mùi hương đậm đà và lâu dài hơn. Trầm hương tuy cũng có hương thơm và chứa dầu, nhưng so với kỳ nam thì có phần kém hơn.

1. Quan sát bằng mắt thường

Quan sát bằng mắt là cách đơn giản và trực tiếp nhất. Nhìn bề ngoài, trầm hương thường có màu đen ở bên ngoài, và dầu thường tiết ra ở bên ngoài. Ngược lại, kỳ nam thường có bề ngoài trắng hơn, nhưng khi cắt vào bên trong sẽ thấy màu đen.

Cách trực quan hơn là dùng kính lúp phóng đại từ 10 đến 20 lần. Khi nhìn vào, bạn sẽ thấy cách trầm hương kết tinh nhựa giống như các tinh thể, tập trung thành khối, chất gỗ rắn chắc. Nếu là trầm hương sinh kết, bạn sẽ thấy dầu và gỗ phát triển song song. Trong khi đó, cấu trúc dầu và gỗ của kỳ nam là xen lẫn nhau, mềm mại hơn; dầu của kỳ nam sẽ có dạng sợi vàng mảnh, sinh ra từ trong mô gỗ.

2. Nghe bằng tai

Trầm hương có kết cấu rắn chắc, khi gõ nhẹ lên bề mặt kính, sẽ phát ra âm thanh trong trẻo giống như đá. Kỳ nam thì do có cấu trúc mềm mại hơn, âm thanh khi gõ sẽ trầm và đục hơn.

3. Ngửi bằng mũi

Điểm quý giá nhất của kỳ nam chính là mùi hương đặc biệt của nó, được mệnh danh là “mùi hương tuyệt nhất của cuộc sống”. Chỉ cần ngửi một lần, bạn sẽ khó quên được hương thơm tuyệt diệu của nó. Từ cổ chí kim, đã có vô số người mê mẩn vì mùi hương này.

Khi ngửi trực tiếp, phần lớn trầm hương không tỏa ra mùi hương, hoặc mùi hương rất nhẹ. Tuy nhiên, kỳ nam có thể tỏa ra mùi hương nhẹ nhàng ngay cả khi không bị đốt nóng. Khi đốt lên, hương trầm khá ổn định, không thay đổi nhiều. Trong khi đó, kỳ nam có mùi hương biến đổi theo thời gian, giống như nước hoa, có các tầng hương trước, giữa và cuối. Ban đầu mùi hương ngọt mát, tiếp theo là hương mật ngọt dịu, và cuối cùng là hương đậm đà của nhựa.

4. Nếm bằng vị giác

Theo một số “Bản Thảo” kỳ nam tốt nhất là “nhai thì mềm, cắt thì cuộn lại.” Điều này có nghĩa là kỳ nam mềm dẻo, có thể nhai được. Trầm hương có vị đắng, kết cấu cứng, nhai có cảm giác không tốt. Kỳ nam thì dẻo mềm, khi đặt vào miệng sẽ hơi dính răng, ban đầu vị nhạt, sau vài giây sẽ chuyển sang vị cay, cuối cùng là cảm giác tê nhẹ ở đầu lưỡi. Đồng thời, trong khoang miệng sẽ có một cảm giác xuyên thấu khó diễn tả. Thường kỳ nam sinh kết có cảm giác tê mạnh hơn so với kỳ nam thục kết. Trầm hương thông thường thì có vị đắng, kết cấu cứng và không thể đạt được cảm giác mềm dẻo có thể nhai như kỳ nam.

5. Cảm nhận bằng tay

Khi dùng dao cắt trầm hương, bạn sẽ cảm nhận được độ cứng của gỗ và hình dạng mảnh cắt có thể không đều, tùy thuộc vào tay nghề của người cắt. Kỳ nam thì gỗ mềm hơn, khi dùng dao cắt sẽ cảm thấy dễ dàng hơn, thường tạo ra các mảnh cắt có hình cuộn. Khi dùng tay xoa, kỳ nam có thể được vo thành viên, cảm giác như xoa mỡ.